ย้อนรอย “กอสปายา” หมู่บ้านเล็กๆ ที่กลายเป็นรัฐอิสระ ด้วยความผิดพลาดของทีมสำรวจ

เพื่อนๆ เคยได้ยินเรื่องราวของสาธารณรัฐกอสปายา (Repubblica di Cospaia) กันไหม? ที่นี่คืออดีตนครรัฐอิสระขนาดเท่าๆ กับหมู่บ้านแห่งหนึ่งของยุโรป ซึ่งได้ชื่อรัฐอิสระเป็นเวลานานกว่า 4 ศตวรรษ เพียงเพราะความผิดพลาดของทีมสำรวจในสมัยก่อนเท่านั้น

เรื่องราวของรัฐอิสระแห่งนี้เริ่มต้นขึ้นในปี 1431 ในสมัยที่กอสปายายังคงเป็นแค่หมู่บ้านเล็กๆ ของชาวอิตาลี โดยในปีนั้นสมเด็จพระสันตะปาปายูจีนที่ 4 ได้ทำการหยิบยืมเงินมาจากดยุคแห่งฟลอเรนซ์ซึ่งเป็นผู้ปกครองพื้นที่ใกล้เคียง และพบว่าตนเองนั้นไม่สามารถหาเงินมาคืนดยุคได้ในเวลาที่กำหนด

ดังนั้นพระสันตะปาปาจึงตัดสินใจที่จะมอบพื้นที่เมืองบางส่วนของตัวเองให้กับดยุคแห่งฟลอเรนซ์ โดยทั้งคู่ตัดสินใจกันว่าจะแบ่งเขตแดนใหม่ตามแม่น้ำที่ชื่อ “รีโอ” ซึ่งตั้งอยู่แถวๆ ตอนบนของแม่น้ำไทเบอร์อีกที

ปัญหาของขอตกลงในวันนั้นคือชื่อรีโอนั้นเป็นชื่อแม่น้ำที่หาได้เกลื่อนมากๆ ในพื้นที่ เพราะในภาษาละติน “รีโอ” นั้นแปลว่า “แม่น้ำ” แบบตรงๆ เลย และในอิตาลีเองก็มีแม่น้ำคือ “รีโอ” อยู่เป็นร้อยๆ สายเลยด้วย

ด้วยเหตุผลนี้เองทีมสำรวจของทั้งพระสันตะปาปาและดยุค ซึ่งไม่คุ้นเคยกับพื้นที่จึงเลือกแบ่งเขตแดนใหม่ที่แม่น้ำรีโอที่ใกล้กับตัวเองที่สุด จนทำให้พื้นที่หมู่บ้านกอสปายาที่บังเอิญตั้งอยู่ระหว่างแม่น้ำรีโอสองสาย กลายเป็นพื้นที่ซึ่งไร้เจ้าของไป

น่าแปลกที่ในเวลานั้นทั้งพระสันตะปาปา และดยุคกลับไม่มีใครเลยที่คิดจะทำอะไรกับพื้นที่แห่งนี้เลย และปล่อยให้ดินแดนเล็กๆ แห่งนี้ไร้คนควบคุมอยู่อย่างนั้น โดยนักประวัติศาสตร์บางส่วนได้สันนิษฐานว่าที่เป็นแบบนี้ อาจจะเป็นเพราะทั้งสองอยากได้ดินดินว่างๆ เพื่อเป็น “กั้นชน” ระหว่างดินแดนสองแห่งก็เป็นได้

หมู่บ้านกอสปายาที่รู้เรื่องนี้เข้าฉวยโอกาสนี้ประกาศตัวเป็นรัฐอิสระทันที ซึ่งทำให้พวกเขาไม่จำเป็นต้องจ่ายภาษีหรือส่งทหารไปให้ชนชั้นสูงคนใดเลย และกลายเป็นหนึ่งในเมืองแปลกไม่กี่เมืองในยุคสมัยที่ไม่ว่าขุนนางคนไหนก็อยากมีที่ดินเป็นของตัวเอง

ด้วยความที่ไม่มีกฎหมายจำกัด คนในพื้นที่จึงสามารถปลูกอะไรก็ได้ที่อยากปลูก และพวกเขาก็เลือกที่จะปลูกยาสูบซึ่งสมัยนั้นถูกใช้เป็นยา จนรัฐเล็กๆ แห่งนี้กลายเป็นหนึ่งในผู้ส่งออกรายใหญ่ของยาสูบ ที่ทั้งเปี่ยมไปด้วยอิสรภาพ และการทุจริตของเหล่าพ่อค้าที่อาศัยเศรษฐกิจเสรีเพื่อหาเงินเข้ากระเป๋าตัวเองไป

อนาธิปไตยของกอสปายานั้นดำเนินต่อเนื่องเรื่อยมาเป็นเวลากว่า 386 ปี จนกระทั่งในปี ค.ศ. 1826 เมื่อพระสันตะปาปา และแกรนด์ดุ๊กแห่งทัสคานี ได้ตัดสินใจร่วมมือกัน “สลาย” รัฐอิสระแห่งนี้ และแบ่งพื้นที่กันไป โดยที่ทั้งคู่ยังมีการอนุญาตให้กอสปายาปลูกยาสูบซึ่งเป็นรายได้หลักต่อไป

ในปัจจุบันพื้นที่กอสปายานั้น นับว่าเป็นเพียงพื้นที่เล็กๆ ในมุมที่ถูกลืมของแคว้นอุมเบรีย ประเทศอิตาลีก็เท่านั้น อย่างไรก็ตามหากสังเกตให้ดีๆ พวกเราก็จะยังสามารถมองเห็นร่องรอยของประวัติศาสตร์อันน่าสนใจของที่นี่ได้ไม่ยาก จากป้ายที่ถูกตั้งเด่นเป็นสง่าริมทาง ซึ่งระบุข้อความไว้ว่า

“อดีตสาธารณรัฐกอสปายา” 

ที่มา amusingplanet